Bu kitaptaki yedi öykü üzerine fazla bir açıklama yapmam gerekmiyor. Yedinci öykü Yolları Çatallanan Bahçe bir polisiye öykü: okur bir cinayete ve cinayetin tüm ön hazırlıklarına tanık olacaktır. Öyle sanıyorum ki son paragrafa kadar cinayetin amacını bilecek, ama nedenlerini anlayamayacaktır.
Diğer öyküler birer fantezi, aralarından bir tanesi -Babil Piyangosusembolizmden arınmış sayılmaz. Babil Kitaplığı’nı konu alan ilk yazar ben değilim. Kitaplığın tarihi ve tarih öncesini merak edenler Sur dergisinin 59. sayfasında bu konu üzerine yazanların, Leucipo’dan Lasswitz’e, Lewis Carroll’den Aristoteles’e farklı yazarların bir listesini bulabilirler.
Döngüsel Yıkıntılar’daki bütün olaylar gerçeküstü. Don Quixote Yazarı Pierre Menard’da ise baş kahraman kaderini kendi çiziyor. Ona ithaf ettiğim yazılar pek eğlenceli olmasa da rasgele seçilmiş değiller: zihinsel gelişiminin tarihçesi…
Uqbar’ın ortaya çıkışını bir aynayla bir ansiklopedinin bir araya gelmesine borçluyum. Ayna, Ramos Mejia’nın Gaona Sokağı’nda yazlık bir evdeki koridorun derinliklerini bulandırıyordu; ansiklopediyse yanlışlıkla Anglo-Amerikan Ansiklopedisi (New York, 1917) olarak anılmaktadır, ama aslında 1902 tarihli Britannica Ansiklopedisinin harfi harfine yapılmış korsan baskısından başka bir şey değildir.
Olay beş yıl kadar önce oldu. Bioy Casares o gece bende yemek yemişti; oturmuş, birinci tekil kişi ağzından anlatılacak bir romanın yazılışına ilişkin sonu gelmez bir tartışmaya dalmıştık; romanın anlatıcısı, kimi olguları görmezden gelecek ya da çarpıtacak, bilerek türlü çelişkilere düşecek, bu da okurların birkaçının -pek azının- ya korkunç ya da sıradan bir gerçeği kavramasına yarayacaktı.
Koridorun ta öbür ucundan ayna bizi gözlüyordu. Aynalarda ürkünç bir yan olduğu görüşünde birleştik. (Gecenin geç saatlerinde bu türden bir keşif kaçınılmazdır.) Derken Bioy Casares, Uqbar’lı kafirlerden birinin, insanın sayısını çoğalttıkları için aynaları ve çiftleşmeyi tiksinç saydığını hatırladı.
Ona bu ilginç sözlerin nereden kaynaklandığını sordum, bana Anglo-Amerikan Ansiklopedisinin Uqbar maddesinde yazılı olduğunu söyledi. Evde (mobilyalı olarak kiralamıştık) bu ansiklopediden bir takım vardı. XLV1. cildin son sayfalarında Upsala mad, desini bulduk; XXVII. cildin ilk sayfalarındaysa, Ural-Altay dilleri hakkında bir yazı vardı, ama Uqbar hakkında tek bir sözcüğe rastlamadık.
Biraz şaşıran Bioy, dizin ciltlerine başvurdu. Akla gelebilecek bütün yazılışları boşuboşuna taradı; Ukbar, Ucbar, Ooqbar, Ookbar, Oukbahr… Gitmeden önce bana Ugbar’ın Irak ya da Küçük Asya’da bir bölge olduğunu söyledi.
Doğrusunu söylemek gerekirse, bu bilgiyi biraz da istemeye istemeye kabullendim. Hakkında bilgi olmayan bu ülkeyle kimliği belirsiz kâfirin, Bioy’un kendi görüşüne dayanak sağlamak üzere, utanarak uydurduğu bir yalan olduğu sonucuna varmıştım. Justus Perthes’in atlaslarından biri üzerinde giriştiğim sonuçsuz inceleme de kuşkularımı güçlendirdi.
Ertesi gün, Bioy, beni Buenos Aires’ten telefonla aradı. Ansiklopedinin XLVI. cildindeki Uqbar maddesinin önünde durduğunu söylüyordu. Kâfirin adı verilmiyordu, ama öğretisi üzerine onun söylediği sözlerin nerdeyse eşi, belki edebi açıdan biraz daha az süslü olanlarıyla kurulmuş bir cümle vardı. Blöy, “Çiftleşme ve aynalar tiksinçtir,” diye hatırlıyordu.
Ansiklopedinin metniyse, “Bu agnostiklerden birine göre gözle görülen evren bir yanılsama ya da (daha kesin bir deyişle) bir safsatadır. Aynalar ve babalık tiksinçtir, çünkü her ikisi de bu evreni çoğaltıp, dağıtırlar,”diyordu. Hiç sözü dolaştırmadan ona yazıyı görmek istediğimi söyledim. Bir iki gün sonra getirdi. Şaşırmıştım, çünküRitter Coğrafyası’nın titizlikle hazırlanmış harita dizinlerinde Uqbar adı düpedüz atlanmıştı.
