Onuncu Köy, adlı roman Yılanların Öcü adlı romanı ile önemli bir romancı olarak isim yapan Köy Enstitülü sosyal gerçekçi yazarlardan birisi olan Fakir Baykurt’un kahramanı öğretmen olan bir romanıdır.
Onuncu Köy, Marksist bir görüşe sahip olan yazarın kendi biyografisinden izler de taşıyan ve mekan olarak kendi doğduğu Burdur’u seçen bir romanı olmaktadır. Kendisi de öğretmen olan Fakir Baykurt bu romanının sosyal gerçekçilik anlayışı ile henüz o yıllarda kapatılmış olan Köy Enstitüleri mezunu öğretmenlerin horlandığı bir dönemde yazılmıştır.
Burdur, Yeşilova, Akçaköy doğumlu, Gönen Köy Enstitüsü mezunu olan yazarın bu romanındaki kahramanı da kendisi gibi Burdur da görev yapmaktadır. Fakir Baykurt, Gönen Köy Enstititüsünde iken defalarca kovuşturma geçirmiş 1947 yılında enstitüyü bitirdikten sonra memleketi olan Yeşilova’da öğretmenliğe başlamıştı.
Bu nedenle yazarın Onuncu Köy adlı romanı büyük ölçüde yazarın kendi hayatından da derin izler taşımaktadır.
Yazarın Onuncu Köy adlı romanının konusu kahramanı olan öğretmenin Damalı adlı köydeki köy zenginine Duran’a karşı olan savaşı romanın ana olay örgüsünü oluşturur. Romanın adının Onuncu Köy olması ise romanda adı zikredilmeyen öğretmenin köyden köye sürülmesi nedeni işledir. Damalı köyü bu öğretmenin sürüldüğü yedinci köy olmaktadır.
ŞAHIS KADROSU:
Öğretmen: Her gittiği yerde yerel ağalar ve zenginlerle sürtüşen , köylüleri, aydınlatmak ve onların zenginler tarafından ezilmesinin önüne geçmek isteyen biridir. Halkı uyandırmaya çabaladığı için köyden köye sürülen biridir.
Durana: Damalı köyünün ağası, köylüyü ezen ve çıkarları için kullanan türlü çeşit kirli işlere bulaşan bir adamdır.
Demirci Veli: Ortaköy’ün demirci ustasıdır. Öğretmene demirciliği öğretir.
ROMANIN ÖZETİ
Köy enstitüsü mezunu olan öğretmen çalıştığı diğer köylerden sürüle sürüle bu köye gelmiştir. Bu köy Burdur’a bağlı Damalı köyüdür. Bu öğretmen dinin insanları uyuşturduğunu düşünen bir adamdır. Köylüleri ezilmekten kurtarmaya çalıştığı için diğer köylerden de sürülmüştür.
Damalı köyünün zengini Duranâ zengin fakir yarımı yapan bir adamdır. Öğremen ile Durana bu nedenle çatışmaya başlamıştır.
Duranâ’nın kızını okula göndermemekte, köyün merasını kendi malı gibi ekmektedir. Köylüler öğretmeni de arkasına alarak Durana ile mücadele etmeye başlar.
Duranâ öğretmeni ölesiye dövdürür ve siyasi ahbapları vasıtası ile onu bu köyden de attırır. Bu haksız sürgünü sindiremeyen öğretmen Ortaköy’de demircilik yapmaya başlamıştır.
Fakat Ortaköylülerin verimli tarlalarına beyler sahip çıkmış köylülerin ellerinden almıştır. Öğretmen bu defa da Demirci Veli ile birlikte olup, beylere aldıkları üründen pay vermeyi reddederler. Devreye politikacılar girer ve Demirci Veli’ye baskı yapılmaya başlanır. Jandarma Komutanı dahi Demirci Öğretmen ile uğraşmaya başlar. Bunun üzerine köyde barınamaz hale gelir.
Köylüler kendilerine yardım eden bekâr öğretmeni evlendirmeye çalışırlar. Öğretmeni Gülşen adlı bir köylü kızı ile tanıştırırlar. Öğretmen bu köyde de haksızlıklara tahammül edemez ve burada evlendiği Gülşen ile köyden kaçarak Yaşarköy’e gelirler.
Bu köye sürüler Halide kuşlar gelmekte ve köylülerin başına konup onların gözlerini oymaktadır. Köyün imamı ise bunların Allah’ın taksiratı olarak gösterip kuşlara engel olunmasına karşı çıkmaktadır. Öğretmen köylüleri bu konuda uyararak köy meydanında başlarına konan kuşları öldürürler. Öğretmen bu köyde kendini Tanrılara karşı gelen Promete gibi görmeye başlamıştır ve halkı uyandırdığı için çok mutludur.
