Göğe Merdiven
Aşağıdaki hikayeler, kıymetli araştırmacı yazar Ertuğrul Kapusuzoğlu’nun hazırladığı nefis takvimlerden alınmıştır. Yozgat Takvimlerini (ne yazık ki kütüphanemde sadece 1995 ve 1996 yıllarının takvimleri mevcut) görmeyen halkbilimci herhalde yoktur.
Hikayeler, geçtiğimiz günlerde yaşadıklarımız ve gelecekte muhtemel yaşayacaklarımız üzerinedir. Büyüklerimizin ibretine sunulur!
ÇAPANOĞLUNU KİM DİNLER!
Başlık parasının çokluğundan mıdır, yoksa öyle bir salgın mı olmuştur, bir ara kız kaçırma olayları öylesine artmıştır ki, Çapanoğlu, kız kaçırmayı yasaklayan bir ferman yayınlamak zorunda kalmış.
Ferman üzerine, kaçırma olayları “cirp” diye kesilmiş. Aradan bir zaman geçmiş ki, o da ne, Akdağ’dan gencin birisi, kızı almış, kaçırmış!
Çapanoğlu küplere binmiş, yakalanıp huzura getirilen gence hışımla sormuş:
-“Bre mel’un, bire madrabaz, bre haddini bilmez. Sen benim kız kaçırmayı yasak eden fermanımı duymamış mısın ki?”
Bizim Akdağ’lı, toprağının, yetiştiği yörenin asaleti ve mertliğiyle cevap verir:
-“Duymaz olur muyum beyim, hem duymuş, hemi de bilmişimdir.”
-“Bak hele, hem suçlu, hem güçlüdür. Ya peki, bile bile
benim emrime nasıl karşı gelirsin, koca Çapanoğlu’nu nasıl dinlemezsin?”
-“Aman beyim, beyimizin emrine karşı gelmek haddimiz değildir, aklımızdan bile geçmez. Lakin, sevdiğim kızı, ne benim babam alırım der, ne de kızın babası verimkar olur. Bana da kaçırmaktan başka yol kalmaz.”
-“Hele hele, peki ya benim fermanım?”
Genç dayanamaz:
-“Geç beyim geç, siz ferman çıkarırken düşünmez misiniz ki,
Akdağ’da kalkan yürek, Yozgat’daki Çapanoğlu’nu dinlemez!”
Bu üsturuplu cevap karşısında, o genci affetmekten başka
Çapanoğlu’nun yapacağı bir şey yoktur, o da o şekilde yapar.
ARKASINA ÇAPANOĞLUNU ALAN EŞEK
Çapanoğlu zaman zaman tebdili kıyafet edip Yozgat’ı
dolaşırmış. Gene böyle bir gün, sokakta yaşlı, çok zayıflamış, aç,
perişan bir eşeğe rastlamış.Konağına dönünce, buldurmuş eşeğin
sahibini, hışımla hesaba çekmiş.
– “Bre mendebur herif, nedir o zavallı hayvancağızın günahı,
neden aç sefil bırakırsın?”
– “Aman beyim, hiçbir işe yaramıyor ki yem saman vereyim o
hayvana, o zaman benim boşa giden masrafıma yazık değil mi?”
– “Yaa , gençliğinde hayvanı çalıştır, üstüne bin, seklem
vur, bağa bahçeye git,
yaşlanınca bakmak yok öyle mi? Bak şimdi; şayet onbeş güne kadar
bu eşek, üstüne 20 çiniklik seklem vurulup, o seklemi burdan Çeşka’ya
kadar götürmezse, ben sana yapacağımı bilirim.”
Adam ne yapsın emir demiri keser.karşısındaki de Çapanoğlu
üstelik. El etek öptükten sonra koşmuş eşeğin yanına. Çekmiş ahırın
en güzel yerine. Evdeki bulgur, yarma, hediklik, kavurgalık ne varsa.
Kolay mı eşek tavlanmazsa sonunda Çapanoğlu gazabına uğramak
var.Allah’tan, eşek de adamın yüzünü kara çıkarmamış,ilk 3-5 günde
şöyle bir kendine gelmiş, haftasında silkinmiş, 12-13’ncü gün
tavlanma başlamış, bir yandan yem yerken, bir yandan da sahibiyle
şakalaşıyor onu duvara sıkıştırmaya çalışıyormuş. Adamın asıl zoruna
giden şey ise, bütün bunları yaparken, eşeğin keyifle anırması
imiş.Tabi adam, hem eşeğe hizmet ederken, hem de küfrün bini bir
paraymış.
– “Anır eşşoğleşşek anır” diyormuş adam; “Arkana Çapanoğlu’nu
aldın da, anırırsın
değil mi?”
MAYASINA GÖRE KONUŞMAK
Bizim bey, herkesin sevdiği bir adam. Bir tek oğlu var,
ama ne oğul, babayiğit, yakışıklı. Obanın en yakışıklısı. Ağanın
derdi, oğlan bir türlü evlenmeye razı gelmiyor. At üstünde, av
avlayıp, kuş kuşluyor.
Bir gün, yaylaya göçerler gelir. Göçerlerin en güzel kızı
bir yayla çeşmesinde su doldururken, bizim ağanın oğluna
rastlar.Olacak bu ya, oğlan bir görüşte, mercimek komaz fırına verir.
Gelir anasına,”böyleyken böyle “der ve göçerlerin esmer
kızının,kendisine alınmasını ister.
Fakat ne mümkün, hiç koca Bey,bir esmer vatandaşın
kızını, bir tecik oğluna alır mı? Almaz…Almaz amma, oğlan perişan,
her geçen gün sararır solar. İşin kötüsü, kız da onu sevmiş, obanın
Yozgat toprağından ayrılmasını allem kallem edip ayırmamaktadır.
Oğlan günden güne solunca, ana baba çaresi kalır. Kimseye
de söyleyemezler. Bey kalkar gider, Allah’ın emri ile göçer ağasının
kızını ister. Fakat işe bakın, esmer vatandaşlar beyi kovarlar
çadırdan. Bey bir daha , bir daha dünür gider. Kolay mı, tek evlat
elden gidiyor ama hep aynı şekilde kovulur göçer çadırından.
Bey ve karısının tedirginlikleri kahyalarının dikkatini
çeker, dertlerini sorar, onlar da “böyleyken böyle” deyip dertlerini
anlatırlar. kahya şaşırır;
– “Aman beyim , derdin bu muydu der ve atlar atına, sürer göçer
çadırına doğru. Atından inmeden basar küfürü.”
– “Ulan alçak herif, sen kim , benim beyim kim. Ulan nasıl
vermezsin kızı. Ben senin…”
Kahya ağzına geleni söyler. Göçer ağası, istenen kızı kolundan tutar
ve getirir Kahyanın önüne.
– “Aman ağam, bu kız senin atının tırnağına kurban olsun,
dediğine değmez, al götür.”
Kahya şaşırır:
– “Bre mendebur, daha önce beyim gelmiştir de o zaman niçin
vermedin kızı?”
– “Aman kurban olduğum, beyin senin gibi isteme di ki!…”
“MOSKOF KEFERESİ TEPEMİ ATTIRMASIN!”
Çapanoğulları, güç ve kuvvetlerinin sınırı en yükseğe çıktığı
dönemlerde bile, devlete tam sadakatten hiçbir zaman ayrılmamış, bu
yüzden Padişahlar tarafından çok sevilmişlerdir. Savaşlarda
bizzat “bir Çapanoğlu” ordusunun başında, Osmanlı Ordusu içinde
savaşmışlardır. Bir Rus savaşında genç bir Çapanoğlu esir düşer.
Padişah, sevdiği bu bey oğlunu kurtarmak için bütün diplomatik
girişimlerde bulunur. İşi yeni bir savaş açma tehdidine kadar
götürür. Fakat Rus Çarı’nın “Moskof” luğu üzerindedir. Bırakmaz
Çapanoğlu’nun. Çapanoğlu da, bu işle Padişah efendimiz ilgilenirken
karışmak istememektedir. Bakmış olacak gibi değil, Padişahtan, Rus
Çarı ile kendisinin muhatap olması hususunda izin alır.
Padişah bu izni verir vermez, Çapanoğlu Rus Çarı’na bir
mektup yazar. Mektupta özetle:
-“Bir aya kadar oğlum Bozok’a döndü, döndü… Dönmedi,
Yozgat’dan bir atlı ile çıkar, tahtını sarayını başına yıkarım.” der.
Mektubu alan Çar, perişan olur. “Aman bindirin bu
Çapanoğlu’nu da memleketine gönderin” emrini verir. Adamları:
-“Aman haşmetmeap, koca Padişahın tehditlerini dinlemediniz,
ama Çapanoğlu’nhun bir mektiubu ile pes ettiniz!”
Rus Çarı sakalını karıştırır:
-“Siz Çapanoğlu’nu bilmezsiniz. O, Yozgat’dan bir atlı ile
çıkarsa, Moskova’ya gelinceye kadar yüz bin atlı olur, başımıza bela
alırız, hemen gönderin oğlunu!”
ÇAPANOĞLUNDAN HúKúM Kİ:
“YAZIN HALEP BEYİNE”
Çapanoğlu’nun çok sevdiği Kırtay’ı çalınmış. Eee, çalınan
Çapanoğlu’nun atı. Tellallar çıkmış. Bey toplamış tüm hırsızları..
-“Bu Kırtay, üç güne kadar bulunacak!”
Emir, demiri keser, fakat bulunamamış tay. Herkes elleri boş dönmüş.
Bunu duyan Şefaatli Dedeli köyünden Mercan Yusuf isili birisi, gider
Çapanoğlu’nun huzuruna. Atını bulacağını, fakat, kendisine topukları
önde bir çizme yaptırması gerektiğini söyler.. Köşkerler anında
yaparlar çizmeyi.
Kırtay’ın, Halep Beyi tarafından çaldırıldığını Mercan
Yusuf kendi yöntemleriyle öğrenir. Gizlice beyin konağına girer.
Kırtay, artık tamamdır, ama intikam için beyin hanımını da götürmek
ister. Girer hareme, fakat olacağına bakın ki, kadın çıplaktır.
Çıplak kadını zorla götürmeyi de Mercan Yusuf’un yiğitliği yemez.
Fakat kadının mahrem yerindeki beni de ister istemez görür. Çaresiz
kalınca Kırtay’la döner ve Çapanoğlu’nun huzuruna çıkar. Olanları
olduğu gibi anlatır. Çapanoğlu, hemen “Yazın Halep Beyine.” der ve şu
nameyi yazdırır:
-“Kırtay’ı getirdim. Karını da getirirdim amma, sen de, o da
mahrem yerindeki ben’e dua edesiniz.”
Eh, o devirde bir intikamın en katmerli şekli budur. Çapanoğlu bu
arada Mercan Yusuf’ a, köyündeki daha önce kendisine verilmeyen kızı
da alır, meğer adamlar güzel kızlarını bir Bey’e vermek
niyetindeymiş. Çapanoğlu, Mercan Yusuf’a da bir beylik vererek, hayır
işini tamamlar.
MİSLİ MİSLİYLE ARKADAŞLIK ETSEYDİ
Kurbağa ile kaplumbağa arkadaş olmuşlar. Sakın asıl oldu
demeyesiniz,olmuştur işte.Hatta samimiyeti o derece ileri götürmüşler
ki, kolay kolay ayrılmıyorlar, ayrılınca da haberleşmeden
edemiyorlarmış.
