Bu incelemenin III. ve IV. Kitaplarında, para kuramının temel sorunlarına dair yeni bir yaklaşım aracı öneriyorum. Benim hedefim, sadece statik dengenin değil, fakat dengesizliğin de karakteristiklerini tasvir etmekte yararlı bir yöntem bulmak ve parasal sistemin bir denge konumundan diğerine geçişini yöneten dinamiğin kanunlarını keşfetmek olmuştu.
Bu tartışma Salt Para Kuramı ile ilgili birinci cildin çekirdeğini oluşturur. Uygulamalı Para Kuramı ile ilgili ikinci ciltte ise, kalitatif yöntemi kantitatif ile bir araya getirmeye uğraştım ve başlıca Büyük Britanya’daki ve Birleşik Devletler’deki olguları esas alarak, tezin kapsamına giren niceliklerin büyüklüklerinin düzeniyle ilgili, yapabildiğimce iyi bir tahminde bulundum.
Bu ciltte ayrıca, çağdaş bankacılığın ve para sistemlerinin göze çarpan yönlerini tasvir edip, para idaresinin yöntemlerini ve hedeflerini pratik bir çerçeve içinde tartıştım. Kitabın provalarını okurken, arızalarının çok yoğun bir şekilde farkındaydım.
Başka meşguliyetlerimin arasında, düşüncelerimin değişip geliştiği birkaç yılımı işgal etmişti ve sonuçta parçalar birbiriyle tamamen uyumlu değildi. Bitirdiğimde ortaya çıkan fikirler, başladıklarımdan epeyce farklı olmuştu. Sonuç olarak bu kitapta, korkarım, zamanında sahip olduğum fikirlerden kurtulma ve şu anda yürüdüğüm yolu bulma sürecini temsil eden bayağı sağlam bir malzeme bulunuyor.
Değiştirdiğim deriler hâlâ sayfalarında duruyor. Hani bir daha başlayacak olsaydım, daha iyisini ve çok daha kısasını yapabilirdim. Kendimi karmakarışık bir cangıla sokmaya zorlamışım sanki. Artık oradan çıktım, görüyorum ki çok daha dolaysız bir yol izleyebilirmişim ve bu yolculuk boyunca rahatsızlığını duyduğum pek çok sorun ve zihin karışıklığı, kesinlikle o sırada zannettiğim ölçüde anlamlı değilmiş.
Bununla birlikte, bitmiş bir çalışmadan ziyade bir malzeme derlemesini temsil etse de, geldiği şu aşamadaki değeri nedeniyle, kitabımı dünyaya sunmak için gereğini yapacağımı umuyorum. İkinci olarak, ayrı incelemelerin konusu olabilecek bir dizi tartışmayı, aptal gibi, hem salt ve hem uygulamalı olarak sistematik bir incelemede birleştirmeye kalktım.
Bu daldan dala atlama benzeri hâllerin en önemlileri, II. Kitapta endeks sayıları ve IV. Kitapta da yatırım haddindeki dalgalanmalar üstünedir. Özellikle II. Kitap, tezin III. ve IV. Kitaplarda işlenen temel kurama doğru ilerleyişiyle ilgili pek çok sayfa içerir. Bazı okurların bu kısımları göz ardı etmeyi veya sonra dönüp bakmayı tercih etmeleri mümkündür.
Sıkıntı veren bir diğer dezavantaj da, söz konusu muhtelif başlıkları gereğince derleyip düzenlememde rehberlik edecek örneklerin yokluğu olmuştur. Bu türden bir konuyu izah etmenin en iyi yolu, sadece önceki yazarların tecrübeleri sayesinde yavaş yavaş keşfedilebilir.
Lakin çalışma saham dünyanın bütün üniversitelerinde ders olarak işlenmekle birlikte, fevkalade bir şekilde, çağdaş dünyanın olgusu olarak temsili parayı olgusal ve kuramsal açıdan derinlemesine ve sistemli ele alan herhangi bir dilde basılmış hiçbir inceleme yoktur.
Kazandığım bu tecrübeyi, konuyu açıklamanın en iyi yolunu bulmaya çalışacağım daha küçük çaplı bir şey hazırlamakta kullanmayı ümit ediyorum. Bu kitabın başlıklarını doğru kavramanın, dünyanın refahı için muazzam bir pratik önemi olduğuna inanıyorum.
Eğer bu yönde bir katkım olabilirse, bunu çalışmamı yürüttüğüm Cambridge’teki diyalog ve tartışma atmosferine borçlu olurum. Belli temel meselelerde son derece aydınlatıcı bir ışık tutan Mr. D. H. Robertson’ın fikrî yardımı olmaksızın bu kitap asla mevcut şeklini almazdı. Kitabın nihai biçimine doğru tedrici evriminde ve hatalarından kaçınmada en büyük minnetim Cambridge King’s College’den Mr. R. F. Kahn’adır; özeninin ve keskin kavrayışının izlerinin pek çok sayfada yer alması yanında, dizin için de kendisine şükran borçluyum.
Çok çeşitli aşamalarda aldığım farklı yardımlar içinde Mr. H. D. Henderson’ınkini bilhassa belirtmem gerek. Bu çalışmanın büyük bölümü basıldığında Lord Macmillan’ın başkanı olduğu Hazine Finans ve Sanayi Komitesi’ne tayin edilmiştim. Yani II. ciltteki pratik öneriler, Komite’ye rapor edilme zamanı geldiğinde ne olabileceklerinden ziyade Komite’nin çalışmaya başlamasından önceki hâlleriyle benim kanaatlerimi temsil eder.
Bu kitabın basımını yapan Edinburgh’tan R. ve R. Clark’a, sonu gelmeyen değişikliklerin ve ilavelerin daktilosunda, korumak zorunda kaldıkları prova baskıların doğruluğu ve büyük sabırları için teşekkür borcumu belirtmem gerek.
