Makroekonomi; Türkiye’den Örneklerle

Bu kitap önce sistemin tek tek parçalarının, sonra da bütününün çalışmasını göstermeyi amaçlıyor. Tıpkı bir otomobilin parçalarının tek tek sökülüp yeniden takılmasında olduğu gibi, bu kitapta yazar, makroekonominin bütün parçalarını tek tek çıkarıp nasıl çalıştığını, sonra da hepsini yeniden bir araya getirip sistemin nasıl işlediğini göstermeyi, böylece makroekonomi okuyanların parçalar arasında kaybolma şikâyetini gidermeyi amaçlıyor.
***
İçindekiler
ÖNSÖZ..13
BİRİNCİ BÖLÜM
Ekonomiye GirişEkonominin Konusu ve Tarihçesi..15*Ekonomi Biliminin Konusu..15*Ekonomi Biliminin özellikleri..16*Ekonominin Gelişim Süreci..19*Türkiye Ekonomisinin Kısa Geçmişi..27*Merkantilist Ekonomik YaklaşımEkonominin Çerçevesi..34*Bazı önemli Konular..34*Temel Kavramlar..37*Ekonomide Kesimler..43*Ekonominin Politikayla İlişkisi ve Ekonomi Politikası..44*Fizyokratların Ekonomiye Yaklaşımı..46*Geometrik Gösterim ve Fonksiyonel İlişkiler..48*Koordinat Sistemi ve Ekonomide Kullanılışı..48*Zaman Serisi ve Ekonomide Kullanılışı..52*Fonksiyonel İlişkiler..53*Klasik Ekonomi Teorisi..54*Makro Analizin Mikro Temelleri..57*Ekonomide Karar Alıcılar..57*Piyasa ..57*Arz (S)..58*Talep (D)..59*Piyasa Dengesi (S = D)……60*Piyasa Ekonomisi ve Katılıklar..67*Neoklasik Ekonomi Teorisi..68
ÎKÎNCÎ BÖLÜM
Makroekonomik Denge*Dört Denklem..71*Y – GSYH..71*GSYH’nin Hesaplanma Şekilleri..72*Ekonominin Parasal ve Reel             Dengesi..76*Üretim ya da Y= Ap + Ip + Sp + O..77*Toplam Üretim Fonksiyonu..77*Üretim imkânları Eğrisi..79*Üretim Kesimleri ve Payları..80*Ap = Tarımsal Üretim..81*Ip = Sanayi Üretimi..83*Sp = Hizmet Üretimi..84*Dolaylı ölçülen Mali Aracılık Hizmetleri, Vergi ve Sübvansiyonlar..86*Toplam Üretim Fonksiyonu..86*Üretim Kesimlerine İlişkin Parçaların Bir Araya Getirilmesi..86*Sosyalist Ekonomi Teorisi..88*Harcamalar ya da Y=C+I+G+(X- M)..90*C= Tüketim..90*S = Tasarruf..99*1= Yatırım ..107*Kamu Kesimi Dengesi..108*X – M= Dış Ekonomik Denge..130*Harcama Parçalarının Bir Araya Getirilmesi..146*Karma Ekonomi Teorisi..148*Üretim ile Harcamaların ya da Arz ile Talebin Bir Araya *Getirilmesi..150*Toplam Arz ve Toplam Talep Aritmetiği..150*Toplam Arz Toplam Talep Geometrisi..150*Makroekonomik Dengenin Bir Başka Görünümü (IS, LM Eğrileri Analizi)..151*Faktör Gelirleri ya da Y=ıv+r +i+ p+ o..153*Üretim Faktörleri ve Gelirleri..153*w = Ücret ve Emek..155*r = Rant ve Doğal Kaynaklar..163*i = Faiz ve Sermaye..164*p = Kâr ve Girişimcilik..166*Parasal Denge ya da MV = PQ..167*M = Para ve Para Arzı ..167*V = Para Talebi ve Paranın Dolanım Hızı ..171*P= Fiyatlar..173*Q = Üretim..180*Parasal Dengenin özü..181*Dört Denklem Birlikte..182*Parasalcı Ekonomi Yaklaşımı..183*Beşinci Denklem: (5-1) + (T- G) = (X-M) ..185*Beşinci Denklemin önemi..185*Türkiye’de Makroekonomik Denge..188*Makroekonomik Dengede Bozulma: IS – LM Analizi..190*Ekonominin Genel Dengesinde Bozulma..190*IS, LM Dengesi ve Dönemler..192ÜÇÜNCÜ BÖLÜMEkonomik Büyüme, Beklentiler ve Gelir Dağılımı*Ekonomik Büyüme..194*Ekonomik Büyümenin Anlamı..194*Büyümeyle ilgili Bazı Konular..196*Büyüme Teorisi..197*Ekonomide Beklentilerin önemi ..203*Beklentilerle ilgili Yaklaşımlar..203*Beklentilerin Biçimlenmesi..204*Beklentilerin izlenmesi..208*Beklentilerin Etkilenmesi..209*Yeni Klasik Ekonomi..211*Gelir Dağılımı..212*Gelir Dağılımının Anlamı..212*Gelir Dağılımı Eşitsizliğinin ölçülmesi..214*Türkiye’de Gelir Dağılımı..215*Yoksulluk..217DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Ekonomi Politikası ve Uygulama*Ekonomi Politikası ve Konjonktür Dalgaları ..219*Konjonktür Dalgaları..219*Ekonomi Politikasıyla Konjonktür Dalgalarının İlgisi..222*Konjonktür Dalgasının Dibi..223*Bazı Temel Sorunlar..224*Ekonomi Okullarının Ekonomi Politikası Görüşleri..225*Ekonomi Politikasının Hazırlanması..227*istikrar Politikası..243*Kur Rejiminin Ekonomi Politikasına Etkisi..246*Bütün Politikaların Bir arada Uygulanması.. 249*Keynes mi Friedman mı? .. 251
BEŞİNCİ BÖLÜM
Uygulamada Makro ekonomi
*Güncel Konular..254*Dünya Ekonomisinin Görünümü..254*Ülkelerin Ekonomik Açıdan Sınıflandırılması ..256*IMF ve Dünya Ekonomisi..257*Uluslararası Ekonomik işbirliği..260*Ülkelerin Kredi Değerliliği (Reyting)..263*Sermaye Hareketleri ve Sıcak Para..266*Üçüz Açık..271*Enflasyon Hedeflemesi..273*Faiz Dışı Fazla..275*Borç Yükü..277*Kamu Kesimi İç Borç Yükünün Sürdürülebilirliği..279*BRIC Ekonomileri ve Decoupling Hipotezi..280*Döviz Rezervi..282*Özelleştirme..283*Kayıt Dışı Ekonomi..285*Petrol, Altın, Metal Fiyatları ve Dolar Arasındaki ilişki..287*Regülasyon ve Deregülasyon..288*Para ikamesi ve Ters Para ikamesi..289*Türkiye Ekonomisinin Görünümü..291*2008 Küresel Krizi..295*Yeni Ekonomi..300*Nobel Ekonomi ödülü ..301*Ekonomi Ödülünün Dayanağı ..301*Ekonomi ödülünü Alan iktisatçılar ve Çalışmaları..302
KAYNAKLAR..307
EKONOMİ SÖZLÜĞÜ..309
Tablolar
1: Türkiye Ekonomisinin Geçirdiği Ekonomi Politikası Evreleri..282: Türkiye Ekonomisinin Geçmişten Bugüne Görünümü..293: Türkiye Ekonomisi 1923-2008..314: Ekonomilerin Sınıflandırılması (Satın alma gücü paritesine göre)..415: Türkiye’de Kesimlerin GSYH İçindeki Payları..816: Türkiye’de Tarımsal Üretimin Değerleri..827: Türkiye’de Sanayi Üretiminin Değerleri..848: Türkiye’de Hizmetler Kesimi Üretiminin Değerleri..859: Türkiye’de Tüketim Eğilimi..9510: Türkiye’de özel Tasarrufların Dağılımı..10611: Yatınm Çarpanı Tablosu..11612: Türkiye’de Sabit Sermaye Yatırımlarının Dağılımı..11713: Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (2003-2008)..12914: Kamu Kesimi Borç Stoku..13015: Türkiye Ödemeler Dengesi (2002 – 2008)..13616: Türkiye’nin Dış Ticaret Fiyat Hadleri..14417: Türkiye’de İşsizlik Oranı..15718: Çeşitli Ülkelerde İşsizlik Oranları (%)..15719: Türkiye’de İşsizlik Oranı..16120: Ekonominin Geneli İçin işgücü Verimliliğindeki Artış..16221: Kaydi Paranın Doğuşu..16922: Enflasyon (Sayısal Örnek)..17523: f Yılı İçin Fiyat Endeksi..17524: t + 1 Yılı için Fiyat Endeksi..17625: Türkiye’de 2008 Yılında Aylık Enflasyon Değişimleri (%).. 17726: Deflasyon (Sayısal örnek)..17927: Sayısal örneklerle Makroekonomik Denge..18728: IS ve LM Eğrilerinde Kayma veDengede Bozulma Nedenleri..19029: Kişisel Gelir Dağılımı örnek Tablosu..21230: Fonksiyonel Gelir Dağılımı örnek Tablosu..21331: Türkiye’de Kişisel Gelir Dağılımı..21632: Türkiye’de Fonksiyonel Gelir Dağılımı (%)..21733: Politikaların Uygulanma Sınırı..25034: Politikalarda Tercih önceliği..25035: Dünyanın Ekonomik Görünümü (2007) ..25536: G 7 ve 4 Büyük Yeni Yükselen Pazar Ekonomisinin Karşılaştırılması (cari fiyatlarla)..25737: Türkiye-IMF ilişkileri..26038: Uzun Dönemli Borçlanma İçin Reyting Sembolleri..26439: Bazı Ülkelerin 2009 Yılındaki Kredi Notları..26440: Ülke Kredi Değerliliği ölçümünde Esas Alman Bazı Temel Göstergeler..26541: Üçüz, ikiz ve Tek Açıklı Makroekonomik Dengeler..27242: Faiz Dışı Denge Halleri..27643: Türk Merkezi Yönetim Bütçesinde Faiz Dışı Fazla..27744: Türkiye’de Borç Yükü..27845: Çeşitli Ülkelerin Haziran 2009 İtibariyle Döviz Rezervleri..28346: Türkiye’de Özelleştirme Gelirleri..28547: Petrol, Altın, Bakır Fiyatları ve USD-Euro Paritesi 2000-2008 ..28748: Mevduatın Dağılımı ve Ters Para İkamesi 2003-2007..29049: Türkiye Ekonomisi Göstergeleri..292Şekiller
1: Fiyat Artışı ile Enflasyon Farkı..422: Kartezyen Koordinat Sistemi..493: Koordinat Sisteminin Ekonomik Gösterimlerde Kullanılan Alanı..494: Pozitif ve Negatif ilişkiler..505: Çeşitli Eğimler..516: Zaman içinde Enflasyondaki Gelişme..527: C= Yd+ 3..548: Arz Eğrisinin Gösterimi..599: Talep Eğrisinin Gösterimi..6010: Piyasa Dengesi..6111: Mal Piyasasında Fiyat Oluşumu..6212: Emek Arzı ve Talebi..6313: Yabancı Para Karşısındaki Pariteler..64
TABLOLAR
14: Hisse Senedi Piyasasında Denge..6515: Borç Verilebilir Fonlar Piyasasında Denge ve Piyasa Dışına İtilme Olgusu..6616: GSYH’nm Üç Farklı Görünümü..7417: Üretim Fonksiyonu..7818: Üretim İmkânları Eğrisi..7919: 45 Derecelik Arz Eğrisi..8720: Tüketim Fonksiyonu..9421: Tüketim Fonksiyonu..9522: Sürekli Gelir Hipotezi (Milton Friedman) ..9723: Yaşam Boyu Gelire Bağlı Tüketim Hipotezi (Modigliani)..9724: Tasarruf Fonksiyonu..10325: Sermayenin Marjinal Etkinliği (MEC)..11126: Otonom Yatırım..11227: Kapasite Kullanımı Artışı ..11328: Uyarılmış Yatırım (I,) ..11429: Toplam Yatırımlar..11530: Ekonominin Bütçe İmkânları Kısıtı..12031: Bütçe Dengesi, Bütçe Açığı ve Bütçe Fazlası..12132: İhale ile Tahvil Satış Yöntemi..12433: İhracat Fonksiyonu..13234: İthalat Fonksiyonu..13335: Döviz Kurunun Piyasada Belirlenmesi..13736: Dış Kaynakların Yönü..14237: Y=C+I+G+(X-M)..14738: (AS = AD = GSYH)..15139: IS, LM Dengesi..15340: Emek Arzı ve Talebi..15541: işsizlik Histeresisi..16042: Rant..16443: Sermaye ve Faiz İlişkisi ..16644: Para Arzı Doğrusu..17145: Enflasyonla Bir Defalık Fiyat Artışı Arasındaki Fark..17446: Phillips Eğrisi..17847: Para Arzında Artış..19148: Kamu Harcamalarında Artış..19149: IS, LM Dengesi ve Dönemsel Analizler..19250: Üretim imkânları Eğrisinin Kayması..19551: Solow Modeli..20152: Lorenz Eğrisi..21453: Harcanabilir Hane Halkı Gelirine Göre Türkiye’nin Lorenz Eğrisi…..21654: Konjonktür Dalgalan..21955: Türkiye’nin 1923-2007 Arasındaki Konjonktür Dalgaları..22156: Konjonktür Dalgalarının Ekonomi Politikasıyla Yumuşatılması ..22257: Konjonktür Dalgasının Alabileceği Dip Görünümleri..22358: Kamu Harcamalarının Genişletici Etkisi ..23559: Kamu Harcamalarının Daraltıcı Etkisi ..23560: Laffer Eğrisi..24261: IS Eğrisinin istikrarsız Olduğu Durumda Para Arzının ve Faizin Hedeflenmesi Tercihi..24562: LM Eğrisinin istikrarsız Olduğu Durumda Para Arzının ve Faizin Hedeflenmesi Tercihi..24563: Dalgalı Kur Rejiminde Maliye Politikasının Etkisizliği..24764: Dalgalı Kur Rejiminde Para Politikasının Etkinliği..24865: Sermaye Akımları ve Çeşitli İlişkiler..27066: Türkiye’de 1999-2001 Arasında Oluşan J Eğrisi..27367: TCMB ve Enflasyon Hedeflemesi..27468: Türkiye Ekonomisinin Gidişi (Büyüme Oranları %)..29469: Kanca Tipi Çıkış..299
Şemalar
1: Neolitik Çağ Öncesi Ekonomik İlişkiler..192: Neolitik Çağda Ekonomik ilişkiler..213: Neolitik Çağda Dış Ticaretle Birlikte Değişen Ekonomik İlişkiler..234: Günümüzde Ekonomik İlişkiler..275: Günümüz Dünyasında Kesimler Arası Ekonomik İlişkilerin Görünümü..446: Sermaye Hareketlerinin Serbestlik Derecesi ve Kur Rejimi..141
Önsöz
Bu kitabın temel çabası, makroekonomi kitaplarında dağınık olarak bulunan ve bir türlü bütüne ulaşamayan analizlerin birkaç basit temel denklem çerçevesinde toparlanarak sistemin bütünü­nün gösterilmesine çalışmaktır. Otomobil tamircilerinin eğiti­minde, otomobilin motorunu indirip bütün parçaları tek tek ele alıp tanıttıktan sonra motoru tekrar toplamak ve yeniden eski ha­line getirerek çalıştırmak temel hedef olarak alınır. Bu kitapta da aşağı yukarı aynı yöntem izlendi. Makroekonomi okuyanlar ge­nellikle tek tek parçaların nasıl çalıştığım bildikleri halde, o parça­ların bütün sistemin içinde nasıl çalıştığım ve hangi işlevi yürüt­tüğünü görememekten şikâyet ederler. Bunun nedeni, yine oto­mobil örneğinden hareketle açıklarsak, makroekonomi kitapla­rında parçaların bütünden sökülüp her birinin ne işe yaradığının anlatılmasına karşın, tekrar yerine takılıp sistemin topluca nasıl çalıştığının gösterilmemesinden kaynaklanıyor.
Kitap beş bölümden oluşuyor, ilk bölümde makroekonominin altyapısını oluşturan konular üzerinde duruluyor, ikinci bö­lümde makroekonomik denge ele alınıyor. Üçüncü bölüm eko­nomik büyüme, beklentiler ve gelir dağılımına ayrılmış bulunu­yor. Dördüncü bölüm ekonomi politikasını açıklıyor. Beşinci bölüm günümüzün makroekonomik tartışma konularını ele alıp yorumlamayı deniyor. Böylece kitap teori ve politikayı anlatıp tartışmanın yanı sıra uygulamayı Türkiye ağırlıklı olarak ele al­mak suretiyle analizden senteze giden bir sunum gerçekleştiri­yor.
Bazı altbölümlerin sonunda ekonomi okullarının yaklaşımla­rını özet olarak veren ekler yer alıyor. Bu ekleri okuyarak ekono­mik düşünce tarihinin gelişimini ve çeşitli ekonomi okullarının ekonomiye yaklaşımlarını özet olarak izlemek mümkün. Kitabın sonunda, izlemeyi kolaylaştıracak olan bir de ekonomik terimler sözlüğü bulunuyor.
Kendi değerli zamanlarının bir bölümünü bu kitabın basım­dan önceki halini okumaya ayırarak görüş ve önerilerinden ya­rarlanmamı sağlayan Dr. Ekrem Keskin ve Servet Yıldırım’a, bi­limsel kitapların yayına hazırlanmasında uzmanlığına saygı duy­duğum Saadet Özkal’a teşekkür borçluyum. Kitabı okumuş, gö­rüşlerini söylemiş ve öneriler getirmiş olmaları onları benim ha­ta ve eksikliklerime ortak etmiyor ama onların katkısı bu kita­bın amacına uygun bir biçime dönüşmesi açısından çok şey ifa­de ediyor.
BİRİNCİ BÖLÜM
Ekonomiye Giriş
1. EKONOMİNİN KONUSU VE TARİHÇESİ
1) Ekonomi Biliminin Konusu
insanın ihtiyaçları sonsuz denebilecek kadar çoktur. Bir Çin atasözü, “Taşlar altın olsa insanoğlu doymaz” der. Buna karşılık, insanın ihtiyaçlarını tatmin edecek olan kaynaklar kıttır. Su, yiye­cek, içecek, giyecek, konut hep kıt kaynaklardır. Sonsuz gibi gö­rünen tek kaynak belki de havadır. Ama o bile hava kirliliği nede­niyle kıt kaynak konumuna dönüşmek üzere gibi görünüyor.
Ekonomi biliminin temel konusunu kıt kaynakların en yük­sek tatmini sağlayacak şekilde insan ihtiyaçlarına tahsis edilmesi oluşturur. Tahsis sorunu iki farklı aşamada iki farklı biçimde karşımıza çıkar: İlk olarak, kişiler ellerindeki sınırlı kaynakları han­gi ihtiyaçlarına ayıracaklarına karar vererek kişisel tahsislerini ya­parlar. İkinci olaraksa toplum, elindeki üretim faktörleri ile han­gi malların üretimini yapacağına karar vermek suretiyle kaynak tahsisi yapar. Tarih boyunca toplum adına tahsis sorununun çö­zümü için başlıca iki sistem uygulanmıştır: Piyasa yöntemi ve ku­manda yöntemi. Piyasa yönteminde kıt kaynakların insan ihti­yaçlarına tahsisi sorunu piyasada arz ve talep dengesiyle belirle­nen fiyat ve miktar ilişkisiyle çözülür. Kumanda ekonomisinde ise kimin hangi kaynağı ne kadar kullanacağını kamu adına oto­rite kullananlar belirler. Bir de karma yöntem adı verilen ve ba­zı mal ve hizmetlerin piyasa güçleri tarafından, bazı mal ve…