Martı adlı oyun, Modern Tiyatro’nun öncülerinden olan Rus yazar Anton Çehov’un (1860-1904) ikinci tiyatro eseridir. Çehov’un yazdığı ilk oyun olan “Martı”, 1898’de Moskova Sanat Tiyatrosu’nda sahnelenmiş ve büyük ilgi görerek, yazarın tiyatro alanında da eserler vermesine zemin hazırlamıştır.
Çehov’un ilk büyük tiyatro eseri ise “İvanov”dur ve bu oyun 1887 yılında Moskova’daki Korsch Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir . Çehov, dünya edebiyatında daha çok öyküleri ile tanınmış ve kendi adıyla anılan hikâye tarzı ile ünlenmiştir. Buna rağmen, yazdığı dört oyun ile de tiyatro yazarı olarak tanınmış ve hem Rus hem de dünya edebiyatının en önemli yazarlarından biri olmuştur.
Çehov’un “Martı”, “Vanya Dayı” ve “Vişne Bahçesi” adlı oyunları, Çarlık Rusya’sının çöküş dönemlerindeki büyük toprak sahiplerinin işsiz, üretimsiz ve umutsuz hayatlarını konu alır. Bu oyunlarda betimlenen karakterler, aşk ve umutsuzluk içinde, üretimden uzak, tembel bir yaşam sürerler. Çehov, bu aile modelleri ile Çarlık Rusya’sının çöküşüne yol açan toplumsal yapıyı ve Sosyalist devrime götüren unsurları ortaya koymuştur.
Özellikle “Vişne Bahçesi” oyununda, Çarlık Rusya’sının sosyal yapısına, değişen sosyo-ekonomik koşullara ve aristokrasinin yok oluşuna göndermeler yapmıştır. “Vanya Dayı” oyununda ise değişen koşullara ayak uydurmaya çalışan kahyaların dramlarını ele almıştır. Çehov, oyunlarında mutluluk ve hayatın amacını sorgularken, toprak sahipliğine dayalı küçük burjuva hayatlarını ve bu insanların mutsuzluklarının nedenlerini irdelemiştir. “Vanya Dayı” oyununda da “Hayatta mutlu olabilmek kişilerin iradesinde değil, sosyal şartlarda ve yaşam koşullarında saklıdır.” ana düşüncesini işlemiş, toplumsal çürümeyi gidermenin önemine dikkat çekmiştir.
“Martı” oyununda, sanayileşmenin farkında olmayan çiftlik sahipleri ve küçük burjuvaların edilgen yaşamları, işsizlik, üretimsizlik, hayallere dayalı ve mutsuz hayatları anlatılır. Oyundaki ana karakterler sanata düşkündür. Arkadina ve Trigorin, oyuncu ve yazar olarak hedeflerine ulaşmışlardır, ancak genç Nina ve Treplev’in başarısızlıkları dikkat çeker. Dört ana karakter de arayış içindedir; eski kuşak başarıya ulaşmışken, yeni kuşak hem sanatsal hem de hayatta başarısız kalmıştır.
Olayların geçtiği mekân, Sorin’in çiftliği ve malikânesidir. Sorin, küçük zenginlerden biridir ve Arkadina’nın kardeşidir. Olaylar Çarlık Rusya’sının son demlerinde, 1880’li yıllarda geçmektedir. Feodal yapının çöktüğü, sanayileşmenin yayıldığı, küçük burjuvaların ve şehirli kesimin yükselmeye başladığı bir sosyal zemin oyun için fon oluşturur.
**OYUNUN KARAKTERLERİ**
**Sorin:** Olayların geçtiği çiftliğin sahibi, Arkadina’nın abisidir. Ailesinden gizli olarak tiyatro oyunculuğu yapar.
**İrina Nikolayevna Arkadina:** Eskiden meşhur bir oyuncu olan ve halen bununla övünen bir aktris. Tiyatro aşığı Treplev’in annesi ve ünlü yazar Boris Alekseyeviç Trigorin’in sevgilisi.
**Treplev:** Arkadina’nın, yazar olma hevesleri olan ve tiyatroya yeni bir biçim getirme hayalleri kuran oğlu.
**Nina:** Oyuncu olma hayalleri kuran zengin bir çiftlik sahibinin kızı. Ailesi bu hayaline karşıdır.
**Şamrayev:** Sorin’in çiftliğinde kahyalık yapan emekli teğmen.
**Andreyevna:** Kahya Şamrayev’in karısı.
**Maşa:** Kahya Şamrayev ve karısı Andreyevna’nın kızı.
**Boris Alekseyeviç Trigorin:** Doktor ve ünlü yazar, Arkadina’nın sevgilisi.
**Medvedenko:** Öğretmen.
**Yakov:** Çiftliğin uşağı.
**1. PERDE**
Bir zamanların ünlü oyuncusu Arkadina ve sevgilisi Boris Alekseyeviç Trigorin, kardeşi Pyotr Nikolayaviç Sorin’in çiftlik ve malikanesine kısa bir tatil için gelmişlerdir. Burada, Arkadina’nın oyun yazarı olma hevesiyle yanıp tutuşan oğlu Konstantin Treplev’in yazdığı ve yönettiği oyunu seyretmek için toplanmışlardır. Derme çatma bir sahnede oynanan bu oyun denemesinin adı “Oyun içinde oyundur” ve komşu malikânenin kızı Nina bu oyunda Dünya’nın Ruhu adlı rolü oynamaktadır. Oyunu seyredenler arasında Dorn dışında hiç kimse oyunu beğenmemiş, Arkadina da oyunu beğenmediği gibi oğlu Treplev ile dalga geçmiştir.
Bunun üzerine Treplev’in gururu kırılmış, oyun yazma hevesi darbe yemiş ve annesine karşı büyük bir kin duymaya başlamıştır. Oyunu seyretmeye gelenlerin hepsi de karşılıksız bir aşk içindedir. Öğretmen Medvedenko Maşa’yı, Maşa Treplev’i, Treplev ise Nina’yı sevmektedir. Fakat üçünün de aşkları karşılıksızdır.
**2. PERDE**
Treplev’in kendini beğenmiş annesi Arkadina, Maşa, Nina, Dorn ve Sorin eski güzel günlerden söz ederken çiftliğin kahyası Şamrayev ile kavga eder. Bunun üzerine Arkadina çiftliği terk etmeye karar verir.
Bu sırada Treplev, vurduğu bir martıyı Nina’ya getirerek ona kur yapmak ister. Ancak Nina bundan tedirgin olur. Trigorin’in gelişiyle Treplev, kıskançlık duygusuna kapılır ve orayı terk eder.
Trigorin, popüler ama kültür düzeyi düşük bir yazardır. Nina, onunla konuşmaya başlar ve ünlü birisi olmanın nasıl bir duygu olduğunu sorar. Trigorin ünlü olmanın kolay olmadığını anlatır. Nina, aktrislerin zor hayatını bildiği halde aktris olmayı çok istediğini anlatır. Trigorin, Treplev’in vurduğu martıyı görür ve bu martıyla ilgili bir öykü yazacağını söyler. Öykü, özgür bir kızın bir adamla tanışıp hayatını mahvetmesini anlatacaktır.
Arkadina, Trigorin’e uzun süre dönmeyeceğini söyler, bu durum Nina’yı memnun eder. Nina, Trigorin’in alçak gönüllülüğünden, fikirlerinden ve şöhretinden etkilenmiştir ve Trigorin’e âşık olmaya başlar.
**3. PERDE**
Arkadina ile Trigorin, malikâneden ayrılmaya karar verirlerken, Treplev intihara kalkışmış ama ölmemiştir. Malikânedekiler kahvaltı yaparken, Nina Trigorin’e bir madalyon hediye eder ve “Bir gün hayatıma ihtiyacın olursa onu gel ve al” der. Gitmeden önce Trigorin’i son bir kez görmek ister. Trigorin eşyalarını toplarken, Arkadina Sorin ile tartışır. Sorin, Arkadina’dan oğlu Treplev’e maddi destek vermesini ister, ancak Arkadina bunu reddeder. Sorin bayılır. Medvedenko yardım ederken, Treplev annesiyle Trigorin yüzünden tartışır. Arkadina, Trigorin hakkında kötü konuştuğu için oğluna sinirlenir. Treplev ağlayarak odayı terk eder. Trigorin, Nina’ya aşık olduğunu ve kalmak istediğini söyler, ama Arkadina onu ikna eder. Nina, Trigorin ile Moskova’da buluşmak üzere anlaşır.
**4. PERDE**
Aradan 2 yıl geçmiştir. Maşa, Medvedenko’nun evlenme teklifini kabul etmiş ve iki çocukları olmuştur, ancak hâlâ Treplev’i sevmektedir. Nina ve Trigorin bir süre Moskova’da birlikte yaşamış, ancak Trigorin onu terk edip Arkadina ile olmayı seçmiştir. Nina başarılı bir aktris olamamış, küçük turnelerde oyunculuk yapmaktadır. Treplev ise küçük öyküler yazmakta ve başarısız olup depresyona girmektedir.
Sorin iyice hastalanmış ve kardeşi Arkadina’ya telgraf çekmiştir. Arkadina ve Trigorin
