Emin Yüce, 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı Bahriye Mektebi’nde okurken kaleme aldığı bu günlükle, hem o devrin sosyal, iktisadî ve siyasî hayatının anlaşılması, hem de Abdülhamid donanmasına asker yetiştiren bir okulun panoramasının çıkarılması hususunda gelecek nesillere çok mühim bir kaynak sunmuştur. Bu eser şimdiye kadar üzerinde çok çalışılmamış bir konu olan “Bahriye Mektebi Eğitimi”nin nasıl olduğu hakkında çok mühim bilgileri muhtevidir. Bu hatıratı değerlendirirken, dönem bahriyesine ait çok fazla yayının olmaması, eserde birçok müessesenin yapısı hakkında önemli bilgilerin bulunuyor olması, Bahriye nazırı, zabit ve efradının hal ve durumları, Osmanlı coğrafyasının muhtelif liman ve şehirlerinin o dönemki gelişmişlikleri, Bahriye’deki âdet ve ananeler ve kitabın sonuna eklenen Abdülhamid’in donanmasında yer alan gemilerin cins ve miktarı gibi konular bizim için vazgeçilmez değerdedir.
İÇİNDEKİLER
Maksadım………………………………………………………………………9
Emin Yüce ve Hatırat Hakkında……………………………………11
Heybeliada Bahriye Mektebi Yıllarım……………………………13
Bahriye Nâzırı’nın Huzuruna Kabulüm………………………….15
Mekteb-i Bahriye’ye Duhûlüm………………………………………18
Mektep Hakkında ilk ihtisaslarım…………………………………20
Kahve Ocağı-Teneffüshane……………………………………………22
Dershane, Koğuşlar ve Yemekhane………………………………..24
Hususî ve Umûmî Imtihânlar………………………………………..28
Mezuniyet Adetleri……………………………………………………….32
Talebenin Elbisesi…………………………………………………………35
Mektebin Yemek Meselesi…………………………………………….38
Ceza ve Falaka Var mıdır?…………………………………………….42
Mektep Nâzırı Hüsnü Paşa ve Muallimler……………………..46
Talebe’nin Tarz-ı Hayatı……………………………………………….62
Bahriye Sınıfına Geçişimiz…………………………………………….68
Nüvîd-i Fütûh Talim Gemisi nde……………………………………75
Memleket ve Ailem için Büyük Bir Zâyî………………………..80
ilk Inkisâr-ı Hayalim…………………………………………………….82
ilk Gemim Selimiye Firkateyni………………………………………84
Bahriye Nazırı Bozcaadalı Devrinde Bahriye Teşkilâtı……97
Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hakkında……………………………..99
Bahriye Teşkilâtı…………………………………………………………103
EMİN YÜCE
Bahriye Nezâreti ne Bağlı Daireler………………………………103
Tersane-iAmire Fabrikaları…………………………………………107
Idare-i Mahsusa’nın Durumu……………………………………..113
İstanbul Haricindeki Bahriye Teşkilâtı…………………………116
6 Devair-i Bahriye’nin An’anatına Müstenid Bazı
Garaib Adat ve Muamelat………………………………………120
Bahriye Zabitanının Durumu………………………………………123
Zabitanın Kıyafet-i Resmîsi…………………………………………130
Terfive Terakki Usûlleri……………………………………………..133
Zabitanın Maaşları……………………………………………………..134
Tayinat Tevziindeki Yanlışlıklar…………………………………..137
Yıldız Sarayı nda Iftar-ı Seniyye………………………………….140
Bahriye Askerinin Durumu…………………………………………145
Idare-i Mahsusa’ya Naklim………………………………………….151
ilk Seferim Yemen’e……………………………………………………152
Portsaid Kasabası Hakkında……………………………………….161
Süveyş Kanalı ndan Geçişimiz……………………………………..163
Hûdeydeye Muvasâlat……………………………………………….169
Süveyş Kasabası…………………………………………………………179
İstanbul’a Dönüşte Tren Yolculuğu………………………………183
Idare-i Mahsusa’nın Durumu………………………………………190
ABDÜLHAMİD DONANMASINDA BİR BAHRİYELİ
Karadeniz Limanlarına Sefer……………………………………….193
Surre-i Humâyun’la Beyrut’a Yolculuk………………………..198
Beyrut Şehri Hatıralarım…………………………………………….201
Hayfa Limanında……………………………………………………….206
Büyük Validemin Menakıbındaki Antalya…………………….210
Bozcaadalı’dan Sonra Bahriye Nezareti………………………..213
Yeni Sipariş Verilen Gemiler……………………………………….218
Bahriye Efradının Nümayişi………………………………………..226
Bahriye Nezâreti’nin 1324 (1908) Senesinde Mevcut
ve Muhtelifu’ 1- Cins Gemileri………………………………..233
Zırhlılar……………………………………………………………………..233
Kruvazörler……………………………………………………………….234
Torpido Kruvazörü Namını Verdikleri Gemiler ……………234
Yelken ve Donanımları itibariyle Korvet Sınıfı
Karakol Gemileri……………………………………………………235
Ganbotlar…………………………………………………………………..235
Torpido Geçer Denilen Torpido Muhribleri………………….236
Torpido Botlar……………………………………………………………237
Eski Küçük Torpido Botlar………………………………………….237
Karakol Gemileri………………………………………………………..238
Mektep Gemileri ………………………………………………………238
Rükûb-ı Şahaneye Mahsus Sefâin………………………………..238
Nakliye Gemileri………………………………………………………..239
Rükûb istimbotları ……………………………………………………239
Tarak Dubaları…………………………………………………………..239
Saç Maçuna……………………………………………………………….239
Idare-i Mahsusa Vapurları…………………………………………..240
KöprüVapurları ………………………………………………………..241
Basra’da Umman Idare-i Seniyyesi Vapurları……………….241
M.utlakiyet Devri Teşkilat-ı
Bahriyesi’nin Garibelerinden…………………………………..241
İndeks ……………………………………………………………………….245
EMİN YÜCE
Maksadım
Bu defter, ne kendini tarihe mal eden eâzımı ve ne de hayat-ı memuriyetine kıymet veren hodbinleri taklidenyazılıyor. Yaşadığım tarihlerde -memlekette- heyet-i umûmîyesi hâiz-i kıymet olmayan bir meslekte bir müessesenin amelesi gibi çalıştırıldım. Sevk olunduğum işler bana gâh ailemin dizi dibinde istirahat ve gâh kısa ve uzun seyahatlerle memleket ve milletim hakkında tedkikâtta bulunmak fırsatını verdi. Gençliğimde memleketimin bir iki inkılâbını görmek de mukadder olduğu için az zamanda çok vaka görmüş, asude yaşanan asırlar halkına nazaran daha tecrübeli yetişmiş ve daha evvel ihtiyarlamış oldum. Ahlâf ve ahfâdımız bu devrin tarihini okurken bizi de o gâh mazlum ve gâh münevver safahât-ı inkılâbın şahitlerinden addile biraz düşüneceklerdir. Kayıp olmayıp da ellerine geçmesi muhtemel olan bu defterden -eğer olursa- meçhul ahfâdımda o düşünecekleri kül arasında yaşayan kendi cedlerinden bir cüz’ün alelâde geçen hayat-ı resmîsi ile müşahede ve ihtisaslarını öğrenmiş olacaklar. Ufak tefek işlerle geçen memurluk hayatımda mensup olduğum idarenin teşkilât ve şâhsiyetlerini ve hâkim olan zihniyeti tetkik ettiğim için o devrin umûmî âsarda tesadüf edilemeyecek bazı husûsiyetlerinden bahsedeceğim.
intizâmı sevdiğim ve hatıralarıma hürmet ettiğim için bilhassa seyahatlerime ait vekâyii, tarihleriyle yazmıştım. Menhus bir yangınyegane servetimi teşkil eden iki kütüphanemle beraber onları da yaktı. Yalnız Halep ve Sivas hatıralarım kaldı. Bu ziyâı telâfi için tevsien yazacağım bu defter bilhassa beni eğ-lendirecektir. Çünkü hayatımın en kıymetli senelerini bir hiç uğruna imha eden memurluğumun üzücü safhaları arasında kendimce o kadar tatlı levhalar vardı ki bu defteri okurken önümden bir sinema şeridi gibi geçip beni mesdedecek.
Kadıköy, 11 Rebiülevvel, sene 1341;1 Teşrin-isani, sene
EMİN YÜCE
1338 [1 Kasım 1922]
Emin
Asitaneli Esad Efendi nin oğlu olarak dünyaya gelen Emin Bey in doğum tarihi hakkında bir bilgiye ulaşılamamıştır. Esad Efendi nin umumiyeti İzmir’de geçen memuriyet hayatı nedeniyle Emin Bey, Idadî ikinci sınıfa kadar İstanbul’da dayısı Cemâl Bey in Erenköyündeki köşkünde kalmıştır. Bahriye Mektebi nden başarılı sayılabilecek bir derece ile mezun olduktan sonra 15 Kasım 1902 tarihinde mülâzım-ı sânî olur. Vazife yaptığı ilk gemi Selimiye’dir. Gerek Selimiye gerekse bundan sonra bulunacağı Heybetnüma gemilerinde sadece kaydı bulunmuş, 47,5 kuruş maaşı her ay hiç görev yapmadığı bu vazifelere mukabil almıştır. Bunu İstanbul Vapur-ı Hümâyûnu seyr-i sefine memuru muavinliği vazifesi takip eder. Burada artık Bahriye Mektebi nde edindiği malûmâtı tatbike koymaya fırsat bulmuştur. Sultaniye, bilfiil iki sene hizmet ettiği ilk gemidir. Hûdeyde Seferi dönüşünde Süveyş Limanı’nda bekleyen vazife yaptığı Taif Vapuru’nu terk ederek İstanbul’a döner. 10 Ocak 1906 tarihinde Sakız Vapur-ı Hümayunu seyr-i sefine memurluğuna tayin edilir. 20 Şubat 1906 tarihinde Idare-i Mahsusa daki vazifesinden tamamen ayrılarak Eylül 1907’de kadrosu Tersane-i Amireye naklolunur. 1906 senesi mayısının on yedisinde Ziştovi eşrafından Bedestenli Sadık Efendi nin kızı Sadriye Hanımla evlenir. Bundan sonra Kuzguncuk’ta sükûnet içinde bir hayat geçirir.
Tenperver, iltimastan hoşlanan, insanlarla seviyeli münasebetler kuran, işrete düşkün, sebatkâr olmayan bir karakteryapı-sına sahiptir. Bunlannyanmda bulunduğu dönemin şahısları, müesseseleri ve hadiselerini hep kendi zaviyesinden değerlendirmiş, mesleğinde önemli biryere gelememenin verdiği hissiyatla sürekli ve umumiyetle de haksız tenkitlerde bulunmuştur. Belki bu tenkitlere en çok uğrayan yüzünü bir defa dahi görmediği II. Abdülhamid dir. Ancak bu hatıratı değerlendirirken, bu dönem bahriyesine ait bu türden çok fazla eserin olmaması, eserde birçok müessesenin yapısı hakkında önemli bilgilerin bulunuyor olması, Bahriye nazırı, zabit ve efradının hal ve durumları, Osmanlı coğrafyasının muhtelif liman ve şehirlerinin o dönemki gelişmişlikleri, Bahriye deki adet ve ananeler ve sonuna eklediği Abdülhamidin donanmasında yer alan gemilerin cins ve miktarı gibi konular bizim için vazgeçilmez değerdedir. Yakın dönem deniz tarihimizin bir-12 çok hususuna getireceği orijinal katkı bizzat Emin Bey tarafından “… o devrin umûmî âsarda tesadüf edilemeyecek bazı husûsiyetlerinden bahsedeceğim” ifadeleriyle anlatılır.
Hatırat tek nüsha olarak Beşiktaş Deniz Arşivi ihtisas Kütüphanesi el yazmaları kısmında bulunmaktadır, ismini yazar “Meslek Hayatım” olarak belirlemiştir. Hazırlanırkenyer yer metnin aslından kaynaklanan cümle düşüklükleri ile karşılaşılmış ancak aslına sadık kalınarak buralar düzeltilmemiş-tir. Metinde sadeleştirilmeye gidılmemiş,yeryer anlamayı kolaylaştıracak kelimler köşeli parantez içinde verilmiştir. Ayrıca, metinde belirtilen tarihlerin muhtemel miladî mukabilleri de köşeli parantez içinde belirtilmiştir. Bunun yanı sıra II. Abdülhamid in Yıldız Fotoğraf Albümleri’nden istifade edilerek sunulan bilgiler daha müşahhas hele getirilmeye çalışılmıştır. Bu vesile ile bu çalışmanın vücuda gelmesinde emeği geçen herkese şükranlarımı sunuyorum.
EMİN YÜCE
